Trigeminal Nevralji

Trigeminal Nevralji (TN) Nedir?

Trigeminal nevralji (TN), yüzde ani ve şiddetli ağrılara yol açan bir hastalıktır. Yüzün duyusunu algılamamızı sağlayan sinirin anormal şekilde uyarılması ya da hasar görmesiyle ortaya çıkabilmektedir. TN, Fiziksel bir hastalık olmasına rağmen, zihinsel ve duygusal sağlığınızı da ciddi şekilde etkileyebilir. Hastaların ağrısını hafifletmeye yönelik çeşitli tedavi seçenekleri mevcuttur; bunlar ilaç tedavisinden cerrahi yöntemlere kadar uzanmaktadır.

Genel Bilgilendirme

• Trigeminal nevralji, yüzün bir tarafında elektrik çarpmasına benzer ağrı ataklarına neden olan ve günlük yaşamı aksatabilecek kadar şiddetli seyreden bir hastalıktır.
• Hastalığa adını veren trigeminal sinir, baş ve yüz bölgesindeki duyusal bilgileri beyne ileten sinirdir.
• Hastalık genellikle, trigeminal sinirin beyinden çıktığı bölgeye yakın bir kan damarının sinire baskı yapması sonucu ortaya çıkar.
• Trigeminal nevralji, hayatı tehdit eden bir hastalık değildir; ancak hastanın yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürebilir.
• Çiğneme, gülümseme, diş fırçalama veya makyaj yapma gibi hafif temaslar bile ani ve şiddetli yüz ağrısı ataklarını tetikleyebilir.
• Başlangıçta kısa ve hafif ağrı ataklarıyla kendini gösterebilir; ancak zamanla daha uzun süren ve daha sık tekrar eden ağrılara yol açabilir.
• Kadınlarda ve 50 yaş üzerindeki bireylerde daha sık görülür.
• Ancak bu hastalık, yaşam boyu sürecek bir ağrı anlamına gelmez; genellikle uygun tedaviyle kontrol altına alınabilir.

Trigeminal Nevraljinin Belirtileri Nelerdir?

Trigeminal nevraljinin en temel belirtisi, genellikle yüzün tek tarafında hissedilen ani ve şiddetli ağrıdır. Hastalar bu ağrıları genellikle ‘elektrik çarpması’ ya da ‘bıçak saplanması’ şeklinde tanımlarlar.

Sıklıkla görülen belirtiler şunlardır:

• Elektrik çarpması, bıçak saplanması veya yüzde sarsılma şeklinde ani ve şiddetli yüz ağrısı atakları
• Gündelik aktivitelerle (Çiğneme, konuşma, yüze hafifçe dokunulması ya da diş fırçalama) tetiklenen ağrı
• Birkaç saniyeden birkaç dakikaya kadar sürebilen şiddetli ağrı atakları
• Ataklar sırasında yüzde kas seğirmeleri veya spazmların olması
• Yanak, çene, diş, diş eti ve dudak gibi yüzde sinirin dağıldığı bölgelerde hissedilmesi (Daha nadiren göz ve alın bölgesi de etkilenebilir)
• Uykudan uyandıran yüz ağrıları

Ağrı atakları arasında da şu gibi belirtiler yaşanabilir:

• Yüzde yanma hissi
• Başta zonklama
• Yüzde uyuşma veya karıncalanma
• Donuk, hafif sızlayıcı ağrı

Trigeminal nevralji genellikle yüzün yalnızca bir tarafını etkiler. Nadir durumlarda her iki tarafta da ağrı şikayetleri görülebilir; ancak bu şikayetler aynı anda ortaya çıkmaz.

Ne Zaman Doktora Başvurmalısınız?

• Yüzünüzde aniden ve genellikle tek taraflı, tekrarlayan ya da uzun süren ağrılar yaşıyorsanız bir nöroloji ya da beyin ve sinir cerrahisi uzmanına başvurmanız önerilir.
• Ağrılarınız gündelik yaşamınızı etkiliyor, yemek yeme, konuşma veya diş fırçalama gibi basit hareketlerle tetikleniyorsa, bu durum trigeminal nevralji gibi altta yatan bir sinir rahatsızlığının belirtisi olabilir.
• Ağrıyı geçirmek için kullandığınız basit ağrı kesicilere yanıt vermeyen, gittikçe şiddetlenen bir yüz ağrınız varsa, geç kalmadan bir uzmana danışmanız önemlidir.

Trigeminal Nevralji Nasıl Teşhis Edilir?

Birçok hastalıkta yüz ağrısı temel belirti olarak görülebilir. Bu nedenle trigeminal nevralji tanısı, genellikle hastanın ağrıyı tarif etme biçimine dayanarak konur.

Hastaların değerlendirilmesinde;

• Yüzdeki ağrının tarifi (Ani, elektrik çarpması gibi, kısa süreli)
• Yüzde ağrının hissedildiği bölge (Sinirin etki alanına uyması)
• Ağrıyı tetikleyen durumlar (yemek yerken, konuşurken, serin bir esintiyle vb.)

sorgulanır.

Yüz ağrısına birçok farklı hastalık neden olabileceği için, doğru tanı büyük önem taşır. Bu nedenle doktorunuz, trigeminal nevralji dışındaki olasılıkları ek testlerle dışlamak isteyebilir. Yapılacak nörolojik muayene ve istenilecek radyolojik görüntülemeyle (MR) bu şikayetlere yol açabilecek diğer hastalıklar dışlanarak tanıya ulaşılır.

Tedavi Seçenekleri Nelerdir?

Trigeminal nevralji tanısı konulup sebebi araştırıldıktan sonra, tedaviye öncelikle ilaçlarla başlanmaktadır. Bazı hastalar için ilaç tedavisi yeterli olsa da, zamanla ilaçlara yanıt azalabilmekte ya da ilaçlar istenmeyen yan etkilere neden olabilmektedir.

Bu durumlarda, tedavide sinire doğrudan enjeksiyon yapılması ya da cerrahi yöntemler gündeme gelmektedir.

İlaç Tedavisi:

• Antiepileptik (nöbet önleyici) ilaçlar: Bu ilaçlar, beyne giden ağrı sinyalleri azaltılır veya engellenir. Tedaviye genellikle karbamazepin veya okskarbazepin ile başlanır. Trigeminal nevraljinin erken dönemlerinde çoğu hastada ağrıyı kontrol altına alabilmektedir. Ancak zamanla etkileri azalabilir.
• Kas gevşetici ilaçlar: (Fleqsuvy vb.) gibi kas gevşeticiler tek başına veya karbamazepin ile birlikte kullanılabilir.

İlaç Tedavisini Destekleyici Tedavi ve Yöntemler:

Doktorunuz, trigeminal nevraljiye bağlı ağrıyı kontrol altına almak için — genellikle ilaç tedavisine ek olarak — başka yöntemler de önerebilir. Bu yöntemler şunları içerebilir:

• Akupunktur
• Biyogeribildirim (biofeedback)
• Psikoterapi (konuşma terapisi)
• Yoga
• Meditasyon
• Aromaterapi

Bu yöntemler genellikle tamamlayıcı nitelikte olup, ilaç tedavisinin etkisini artırmak veya yaşam kalitesini desteklemek amacıyla uygulanır.

Cerrahi Tedavi :

İlaç tedavisi belirtilerinizi kontrol altına almakta yetersiz kalıyorsa başarı oranı yüksek olduğundan tedavi seçeneklerinde üst sıralara yükselmektedir.

Ayrıca trigeminal nevraljiye sebep olan, sinire baskı yapan bir beyin tümörü varlığında da cerrahi tedavi ilk sıradadır.

• Mikrovasküler dekompresyon: Bu cerrahi işlemde, sinire baskı yapan kan damarlarının sinirle olan teması ameliyatla ortadan kaldırılır. TN için en invaziv (girişimsel) cerrahidir, ancak uzun vadede ağrıyı önlemede ispatlanmış en etkili yöntemlerden biridir.
• Beyin stereotaktik radyocerrahisi (Gamma Knife): Bu yöntemde, kafatası içerisinde sinir köküne odaklanıp, radyasyon ışınları verilerek ağrı sinyallerinin iletimi engellenir. Bu işlemden fayda görmek için genellikle radyoterapiden sonra bir aydan uzun bir sürenin geçmesi gerekebilir.
• Rizotomi: Bu işlem, ağrı sinyallerini engellemek amacıyla bir iğne ile kafatası içerisinde trigeminal sinirin kök bölümünün kontrollü olarak işlevsizleştirilmesini içerir. Bu amaçla uzman doktorlar çeşitli yöntemler kullanabilir; bunlar arasında balonla sinirin sıkıştırılması (mekanik balon kompresyonu), ısı uygulanması (termokoagülasyon) ve kimyasal enjeksiyon yer alır.İşlem sonrasında yüzde mutlaka bir miktar duyu kaybı ve uyuşukluk meydana gelir. Ağrı birkaç yıl boyunca hafifleyebilir; ancak uzun vadede etkinliği genellikle azalır.
• Periferik nörektomi: Bu işlem, trigeminal sinirin kökünden çıkan ve ağrıya neden olan uç (periferik) dalın (veya dalların) cerrahi olarak çıkarılması ya da etkisizleştirilmesini içerir. Beyin cerrahları veya algoloji uzmanları tarafından uygulanabilen bu işlemde, sinire doğrudan alkol enjeksiyonu yapılması, sinirin kesilmesi, soğukla dondurulması (kriyoterapi) ya da radyofrekans yöntemiyle ısı uygulanarak sinirin işlevinin bozulması gibi yöntemler kullanılabilir.

Hastalığın Seyri

Trigeminal nevraljim varsa beni neler bekliyor?

Trigeminal nevralji her kişide farklı seyredebilir. Bazı hastalarda, haftalar ya da aylar süren ağrılı atak dönemlerini takip eden, ağrısız bir nekahat dönemi görülür. Bazı kişilerde ise, ağrı ataklarına ek olarak sürekli olarak arka planda yüz ağrısı da kalabilmektedir. Bazı hastalarda ağrı zamanla daha da şiddetlenebilir. Ayrıca, trigeminal nevralji için kullanılan ilaçların etkinliği zaman içinde azalabilir.

Tüm bu nedenlerle, trigeminal nevraljinin sizi nasıl etkilediğini ve uygulanan tedavi planının işe yarayıp yaramadığını düzenli olarak doktorunuzla değerlendirmek önemlidir. Sürekli ağrı çekmek zorunda değilsiniz.

Trigeminal nevralji hangi sorunlara yol açabilir?

Trigeminal nevraljiye bağlı ağrı o kadar şiddetlidir ki, kişinin ruh sağlığını ve günlük yaşamını ciddi şekilde etkileyebilir. Bu nedenle TN hastalarında şu durumlar görülebilir:

• Depresyon
• Kaygı bozukluğu
• Çevreden kendini izole etme

Eğer trigeminal nevralji, ruh sağlığınızı olumsuz etkiliyorsa mutlaka profesyonel destek almanız gerekir. Doktorunuzla ya da bir ruh sağlığı uzmanıyla (örneğin bir psikolog) iletişime geçin.

Doktoruma Hangi Soruları Sormalıyım?

Trigeminal nevralji hakkında doktorunuza aşağıdaki soruları sormanız hastalıkla ilgili daha iyi bir fikir sahibi olmanıza yardımcı olabilir:

• Trigeminal nevraljiye ne sebep oldu?
• Yüzüme dokunmam ya da hareket ettirmem gerektiğinde ağrıyı azaltmak için neler yapabilirim?
• Hastalığımla ilgili tedavi seçenekleri nelerdir ve bu seçeneklerin avantaj ve dezavantajları nelerdir?
• İleriki yaşantımda karşıma hangi sorunlar çıkabilir?

Sık Sorulan Sorular (SSS) – Trigeminal Nevralji

Trigeminal nevralji ile diş ağrısını nasıl ayırt edebilirim?

Trigeminal nevralji ağrısı genellikle ani, elektrik çarpması gibi ve çok şiddetlidir. Diş ağrısından farklı olarak çiğneme, konuşma, yüz yıkama gibi hafif temaslarla tetiklenebilir. Diş muayenesinde sorun saptanmazsa ve ağrı yüz boyunca yayılıyorsa trigeminal nevralji düşünülebilir.

İlaç başta işe yaradı ama artık etkisi azaldı. Bu normal mi?

Evet. Karbamazepin ve benzeri ilaçlar başlangıçta etkili olabilir; ancak zamanla etkinlikleri azalabilir. Bu durumda doz ayarlaması veya ilaç değişikliği gerekebilir. Doktor kontrolünde ilerlemek önemlidir.

Soğuk hava veya su, ağrıyı gerçekten tetikler mi?

Evet. Trigeminal nevralji hastalarının çoğu soğuk hava, rüzgar veya su temasının ağrıyı tetiklediğini belirtmektedir. Özellikle yüzün korunması (atkı, ılık su, rüzgârdan kaçınmak) önerilir.

Aylarca ağrım olmuyor ama sonra birden başlıyor. Bu normal mi?

Evet. Trigeminal nevralji dönemsel seyredebilir. Bazen aylarca hiçbir ağrı yaşamayıp, sonrasında yeniden atak geçirebilirsiniz. Bu tür remisyon-dönüş döngüleri hastalığın doğasında vardır.

Balon kompresyonu veya Gamma Knife sonrası yüzde uyuşma olur mu?

Evet. Bu işlemler sırasında sinir iletisinin kesilmesi amaçlandığı için işlem sonrası yüzde geçici veya kalıcı uyuşukluk olabilir. Ancak bu uyuşukluk, ağrıdan daha tolere edilebilir düzeydedir.

Trigeminal nevralji zamanla kötüleşir mi?

Bazı hastalarda evet. Ağrılar başlangıçta hafif ve seyrek olabilirken, zamanla daha sık ve daha şiddetli hale gelebilir. Erken tanı ve tedaviyle bu ilerleme yavaşlatılabilir.

Yüzüme dokunmam gerektiğinde ağrıyı nasıl azaltabilirim?

Ilık su kullanmak, yavaş ve hafif hareket etmek, mümkünse ağrılı tarafı korumak yardımcı olabilir. Bazı hastalar özel tasarım yumuşak fırçaları tercih eder. Ayrıca doktor önerisiyle öncesinde ilaç almak da işe yarayabilir.

Bu hastalıkla yaşam kalitemi nasıl koruyabilirim?

Trigeminal nevralji sadece fiziksel değil, psikolojik olarak da zorlayıcı olabilir. Düzenli doktor takibi, etkili ağrı yönetimi, stresle başa çıkma yöntemleri ve gerekirse psikolojik destek, yaşam kalitesini korumada çok önemlidir.

Not: Bu broşürde yer alan bilgiler genel bilgilendirme amaçlıdır. Tüm sorularınız ve tedavi kararlarınız için mutlaka doktorunuza danışınız.